Filipijnen: Goede economische fundamenten zullen het land door zijn ergste recessie helpen

• De binnen- en buitenlandse schok door covid-19 heeft het land naar zijn ergste recessie ooit geleid.
• De risicovooruitzichten op de korte termijn blijven zeer onzeker omdat ze grotendeels afhangen van hoe de pandemie evolueert.
• Goede fundamenten en een stabiel macro-economisch beheer zullen zorgen voor veerkracht en het land helpen om de crisis door te komen. 
• De risico's van politiek geweld en terrorisme door islamitische groeperingen behoren tot de belangrijkste landenrisico's op (middel)lange termijn. 
• Credendo zal de politieke risicoclassificaties de volgende maanden waarschijnlijk handhaven.

Economie en kortetermijnvooruitzichten krijgen klappen door covid-19

Credendo heeft het politieke risico van de Filipijnen op (middel)lange termijn sinds mei 2013 ingedeeld in categorie 3/7. Deze goede en stabiele rating weerspiegelt goede economische en financiële fundamenten. Die fundamenten zijn er wel op achteruit gegaan door de covid-19-schok. Nu zowel de binnen- als de buitenlandse vraagt ingestort is, is het land op weg naar zijn ergste recessie ooit, en de eerste recessie sinds de Aziatische crisis van 1998, met een verwachte jaarlijkse daling van het reële bbp van 3,6%. De economie zou volgens de voorspellingen volgend jaar een sterk herstel doormaken en opnieuw toenemen tot 6,8% (zie onderstaande grafiek). Toch moeten we nog voorzichtig omspringen met deze cijfers. Afhankelijk van de ernst en de duur van de pandemie kunnen ze namelijk nog naar beneden bijgesteld worden. 

De huidige crisis is ernstig voor de Filipijnse economie. Dit jaar zou het tekort op de lopende rekening aanzienlijk kunnen toenemen (van 0,1% van het bbp in 2019 tot naar verwachting 2,3% in 2020). Dit is te verklaren door een sterke daling van de export als gevolg van een beperkte buitenlandse vraag (van de belangrijkste markten zoals China, Japan en de VS), verstoorde toeleveringsketens en zowat de meest strikte lockdowns ter wereld in Manila en op het grootste en economisch gezien belangrijkste eiland Luzon. Dit alles heeft de productiesector en de bedrijfsactiviteit zwaar getroffen. Men verwacht dat de instorting van de export in combinatie met de opvallende daling van inkomsten uit toerisme en van de traditioneel veerkrachtige en ruime overdrachten van arbeiders – beide goed voor meer dan 27% van de totale ontvangsten op de lopende rekening in 2019 – in totaal de zwakkere binnenlandse consumptie zal overschrijden en zo het tekort op de lopende rekening nog zou doen toenemen. In de eerste helft van het jaar is tot nu toe het tegenovergestelde gebeurd. De negatieve gevolgen voor de import door de ingestorte binnenlandse vraag waren ernstiger dan de impact op de export. Dit toont aan hoe onzeker de prognoses voor de komende maanden nog zijn. Bovendien zou de stijgende wereldwijde vraag naar elektronische apparaten in de nasleep van de covid-19-pandemie in de toekomst een belangrijke component van de Filipijnse exportsector kunnen ondersteunen. Na enige externe financieringsdruk in de eerste maanden van het jaar, blijkt de Filipijnse peso veerkrachtig. Dit wijst erop dat er vertrouwen is dat de economische situatie weer zal verbeteren na covid-19 dankzij de robuuste fundamenten en een efficiënt, optimistisch macro-economisch beleid. Hoe dan ook, wat de groei van de cruciale binnenlandse vraag nog een tijdje beperkt worden door de vele inkomens en jobs die recent verloren zijn gegaan. Voor de externe sector zou de globale protectionistische trend negatief kunnen uitdraaien voor de open Filipijnse economie, terwijl de economie tegelijkertijd baat zou hebben bij meer regionale economische integratie. 

Gezien de grote onzekerheid, is het risicovooruitzicht op de korte termijn eerder negatief. Alles hangt voornamelijk af van wanneer we de pandemie onder controle krijgen. Maar daarvoor moet er op grote schaal een vaccin beschikbaar zijn. De heropflakkering van covid-19-infecties heeft de voorbije maand geleid heeft tot strengere inperkingsmaatregelen voor een aantal weken. Dit zal ervoor zorgen dat het consumenten- en ondernemersvertrouwen laag blijven en dat een sterk economisch herstel voorlopig uitblijft.  

Goede fundamenten zullen de ontregelde economie helpen om deze ongeziene schok te doorstaan

Covid-19 is een enorme economische schok voor de Filipijnen, maar het land beschikt wel over de nodige middelen en capaciteit om de schok aan te kunnen. De overheid reageerde op de schok met een ambitieuze monetaire versoepeling (inclusief renteverlagingen) en een sterk begrotingspakket (ongeveer 3,3% van het bbp). De focus lag daarbij op investeringen in infrastructuur en het ondersteunen van de consumptie. In feite hebben de Filipijnen robuuste fundamenten, zoals blijkt uit de MLT-rating van het politieke risico. Het land heeft een sterke gemiddelde groei (6,3% sinds de crisis van 2008-2009) en een gediversifieerde economie met grote productie- en dienstensectoren (waaronder de belangrijke business-outsourcing-sector). De overheidsschuld is matig (minder dan 40% van het bbp in 2019), het land heeft comfortabele deviezenreserves (die meer dan 7 maanden import dekken, wat ook verklaart waarom de ST-politieke risicoclassificatie van 2/7 nog niet gewijzigd werd), en de buitenlandse schuld en schuldendienst zijn laag. Hoewel deze factoren op korte termijn zullen verslechteren, wordt dit gunstige macro-economische beeld versterkt door het stabiele en gedisciplineerde overheidsbeleid van de afgelopen tien jaar. 

Zelfs onder het onconventionele bewind van president Duterte – voornamelijk bekend omwille van zijn controversiële anti-drugsoorlog – hebben de Filipijnen hun economische successen weten voort te zetten aangezien Dutertes beleid wel pro-business en pro-investeringen was. Het vooruitzicht op de (middel)lange termijn zal naar verwachting worden gestimuleerd door de ontwikkeling van de infrastructuur (in het kader van het 'Build, Build, Build'-programma) en een pragmatisch Chinees beleid dat economische voordelen verkiest boven soevereiniteitsclaims over de maritieme rechten in de Zuid-Chinese Zee. President Dutertes ambtstermijn werd wel gekenmerkt door een meer autoritaire houding en het is onduidelijk of zijn opvolger deze uitholling van de democratie zal voortzetten (en de meer vreedzame relatie met China zal bewaren) wanneer Dutertes zes jaar er in 2022 op zitten. Bovendien gaat het land nog steeds gebukt onder politiek geweld, spanningen tussen gemeenschappen en terrorisme, vooral op het zuidelijke eiland Mindanao. Vorig jaar kreeg het grootste deel van de regio een ruime autonomie van de federale overheid door de invoering van de ‘Bangsamoro Organic Law'. De overheid hoopte hiermee de stabiliteit en veiligheidsrisico's in de regio te verbeteren. Toch blijft instabiliteit nog steeds een groot probleem, en zoals we onlangs zagen is ook de dreiging van IS en terroristische aanslagen door andere rebellengroepen nog niet geweken. De grootste dreiging komt van de aan IS gelinkte Abu Sayyaf. In 2017 kostte het het Filipijnse leger al een strijd van verschillende maanden om de op één na grootste stad Marawi te bevrijden uit de handen van honderden jihadisten. En nog steeds worden de Filipijnen beschouwd als een IS-doelwit om in de toekomst een Aziatisch kalifaat op te richten.

Rekening houdend met alle bovengenoemde macro-economische fundamenten en risicofactoren, en met de ongeziene economische schok als gevolg van covid-19, blijft Credendo voor de Filipijnen bij positieve vooruitzichten voor het politieke risico op middellange termijn. De rating zal naar verwachting in categorie 3/7 blijven, in de veronderstelling dat de covid-19-pandemie op een bepaald moment in 2021 grotendeels onder controle zal zijn.

Analist: Raphaël Cecchi – r.cecchi@credendo.com