Armenië: Upgrade van het politieke risico op de (middel)lange termijn dankzij een lager financieel risico en minder risico op een conflict met Azerbeidzjan

Aanzienlijk minder spanningen tussen Armenië en Azerbeidzjan

De betrekkingen tussen Armenië en Azerbeidzjan zijn al heel lang gespannen door het geschil over het door christelijke Armeniërs gedomineerde Nagorno-Karabach. Deze regio verklaarde zich in 1991 onafhankelijk van het overwegend islamitische Azerbeidzjan. Daarop volgde een gewapend conflict tussen Armenië en Azerbeidzjan, dat dankzij een staakt-het-vuren-overeenkomst van de VN in 1994 werd beëindigd. Onderhandelingen over de status van de door Armenië gesteunde afgescheiden republiek Nagorno-Karabach waren sindsdien in een impasse gebleven, ondanks Russische en Westerse bemiddelingspogingen.

Na jaren van spanningen en conflicten in Nagorno-Karabach, waaronder een militair conflict en een blokkade van de regio door het Azerbeidzjaanse leger, nam het Azerbeidzjaanse leger in september 2023 de controle over de regio over. Eind september ontbond de president van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev, de voorheen niet-erkende republiek Nagorno-Karabach. Als gevolg daarvan hebben de meeste etnische Armeniërs de regio verlaten en zijn zij naar Armenië verhuisd. Dat heeft tot een massale stroom van vluchtelingen geleid en premier Nikol Pashinyan onder zware druk gezet. Deze recente ontwikkelingen houden in dat de controle over de regio nu volledig in handen van Azerbeidzjan is.

Bovendien is het risico op een conflict in Nagorno-Karabach drastisch verminderd. Gezien het grote verschil in militaire capaciteit tussen Armenië en Azerbeidzjan, is het onwaarschijnlijk dat Armenië zal terugslaan en zal proberen de controle over de regio terug te krijgen. Armenië kan ook niet langer op militaire steun van Rusland rekenen door de aanhoudende oorlog in Oekraïne. Dat heeft ervoor gezorgd dat het land afstand neemt van Moskou en voor de toekomst toenadering zoekt tot het Westen. De regering heeft onlangs een wetsvoorstel goedgekeurd om het proces voor het aanvragen van het EU-lidmaatschap te starten. De beslissing om toe te treden tot de EU zou via een referendum moeten worden goedgekeurd. Elke stap in de richting van de EU brengt echter risico’s met zich mee omdat Moskou waarschijnlijk represailles zal nemen.

Tot slot onderhandelen Armenië en Azerbeidzjan momenteel over een vredesakkoord. Dat zou de spanningen tussen beide landen en rond Nachitsjevan, een ingesloten autonome regio op het grondgebied van Azerbeidzjan, verder verminderen. Een belangrijk obstakel voor een vredesakkoord is echter het verzoek van Azerbeidzjan om de Armeense grondwet te wijzigen. Daarin staat namelijk dat Nagorno-Karabach een integraal deel is van Armenië. Een grondwettelijk referendum staat gepland voor 2027. Naast de betere relatie tussen Armenië en Azerbeidzjan, verbeteren ook de betrekkingen met Türkiye.

Ondanks aanhoudende vertraging, wordt er een sterke economische groei verwacht

Sinds zijn aantreden na de fluwelen revolutie in 2018 heeft premier Pashinyan systemische hervormingen doorgevoerd om de corruptie te bestrijden, de hightechsector te stimuleren en de landbouwsector te ontwikkelen. Dat heeft geresulteerd in een betere plaats op de corruptie-index van Transparency International. De IT-sector heeft zich bovendien ontwikkeld en het belang ervan als bron van ontvangsten op de lopende rekening is toegenomen (tot 6,9% in 2023). Anderzijds zijn traditionelere bronnen van ontvangsten op de lopende rekening – zoals overdrachten uit de particuliere sector en werknemersvergoedingen – afgenomen (tot respectievelijk 6,2% en 3,9% van de totale ontvangsten op de lopende rekening in 2023). Over het algemeen zijn de ontvangsten op de lopende rekening van Armenië nu gediversifieerder dan tien jaar geleden.

De oorlog in Oekraïne heeft de Armeense economie geen windeieren gelegd en heeft geleid tot een aanzienlijke instroom van fondsen van bedrijven, migranten en een verlegging van de export. De afgelopen drie jaar was de reële bbp-groei dan ook erg sterk. Ook naar de toekomst toe zal de economie het naar verwachting goed doen, zelfs als er een vertraging optreedt, met langetermijnprognoses voor het reële bbp van bijna 5%.

Gezien een normalisatie van het toerisme en de particuliere overdrachten, is het tekort op de lopende rekening opgelopen tot 4,2% van het bbp in 2024. Dat zal de komende jaren naar verwachting bijna 5% van het bbp bedragen naarmate de positieve effecten van de oorlog in Oekraïne geleidelijk verdwijnen. In de toekomst blijft de afhankelijkheid van Russisch gas een risico gezien de toenadering tot de EU. In het verleden gebruikte Rusland lagere gasprijzen om concessies te verkrijgen, zoals deelname aan de door Rusland geleide Euraziatische Economische Unie en eigendom in belangrijke activa. Als gevolg daarvan bezit Rusland strategische infrastructuur zoals het gasdistributienetwerk.

Gematigde staatsschuld en verbeterd financieel risico

De overheidsfinanciën zijn momenteel stabiel met een relatief hoge schuld van de centrale overheid (iets meer dan 50% van het bbp). Iets meer dan de helft van de staatsschuld is verschuldigd aan externe schuldeisers. Zoals uit de grafiek blijkt, is een groot deel van de buitenlandse schuld verschuldigd aan multilaterale schuldeisers, voornamelijk tegen gunstige voorwaarden. Daarna volgen de bilaterale en private schuldeisers. Armenië kon namelijk obligaties uitgeven op de internationale financiële markt. Dat alles houdt in dat Armenië is blootgesteld aan veranderingen in de wereldwijde financiële voorwaarden. Positief is dan weer dat de financiële situatie drastisch is verbeterd dankzij een lagere externe schuldquote en een betere netto internationale investeringspositie (die negatief blijft). Bovendien is de schuldendienst ook gematigd, maar zal naar verwachting toenemen wanneer de euro-obligaties in 2029 en 2031 vervallen.  

Matige liquiditeit

Zelfs als het niveau van de deviezenreserves gematigd is en fluctueert (zoals blijkt uit de grafiek), wordt het risico op het opleggen van deviezencontroles gedeeltelijk beperkt door de uit voorzorg overeengekomen stand-by-overeenkomst van het IMF. Het politieke risico op de korte termijn is echter ingedeeld in categorie 4/7 omdat het tekort op de lopende rekening naar verwachting zal toenemen. Door de omvangrijke bilaterale handel met Rusland lopen entiteiten die Westerse sancties tegen Rusland helpen omzeilen bovendien het risico dat ze zelf het doelwit worden van Westerse sancties. 
 

De wisselkoers van de dram was in 2024 relatief stabiel en is onlangs in waarde gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Na een periode van hoge inflatie (zie grafiek) daalde dit cijfer scherp en blijft ondanks een recente heropleving ver onder de doelstelling van 4% van de centrale bank. Daardoor kon de centrale bank haar rentevoeten echter geleidelijk verlagen, wat een positief effect had op de rentevoet op leningen en de toegang tot krediet. De indeling van het ondernemingsklimaat in categorie D/G wordt ondersteund door gunstige economische vooruitzichten, een relatief stabiele wisselkoers en een klimaat van lage inflatie. Obstakels zijn echter het institutionele kader en het geopolitieke klimaat waardoor de wisselkoers op elk moment volatieler kan worden. 

Upgrade van het politieke risico op de (middel)lange termijn

Credendo heeft besloten om het politieke risico op de (middel)lange termijn, dat de solvabiliteit van een land weergeeft, te upgraden van categorie 6/7 naar categorie 5/7. Deze beslissing werd ingegeven door verschillende factoren die met name te maken hadden met de betere financiële situatie en het lagere risico wat betreft de politieke situatie. Het land onderhandelt momenteel een vredesakkoord met Azerbeidzjan. Een nieuw conflict tussen de twee landen lijkt hoogst onwaarschijnlijk gezien de aanzienlijke vooruitgang die tot nu toe al geboekt is.

Analist: Pascaline della Faille - P.dellaFaille@credendo.com